اخبار داخلی دانش و فناوری چرا سیارک ها و دنباله دارها شکل های عجیب دارند؟

شنبه 13 فروردين 1401

چرا سیارک ها و دنباله دارها شکل های عجیب دارند؟

اردک پلاستیکی، فرفره، پن کیک… این ها تنها چند مورد از اشکالی هستند که منجمان در منظومه شمسی مشاهده کرده اند. اگرچه سیارات و برخی قمرها تقریباً به طور کامل کروی هستند، تکه های کوچک تر مثل سیارک ها و دنباله دارها شکل های گوناگون دارند. اما چرا؟

اردک پلاستیکی، فرفره، پن کیک… این ها تنها چند مورد از اشکالی هستند که منجمان در منظومه شمسی مشاهده کرده اند. اگرچه سیارات و برخی قمرها تقریباً به طور کامل کروی هستند، تکه های کوچک تر مثل سیارک ها و دنباله دارها شکل های گوناگون دارند. اما چرا؟
الساندرا اسپرینگمان، پژوهشگر دانشگاه آریزونا می گوید این قضیه ناشی از مقوله جرم و گرانش است. گرانش، به اجسام بزرگ نظیر سیاره ها و برخی قمرها شکل می دهد. اسپرینگمان می گوید: «اگر به اندازه ی کافی جرم وجود داشته باشد، گرانش، شکل را تحت تسلط می گیرد.»
به محض این که یک جسم به اندازه کافی بزرگ شود، گرانش همه چیز را با قدرتی مساوی به سمت مرکز جرم می کشد. این نیروی گرانشی، شکل کره ای ایجاد می کند. سیارک ها و دنباله دارها از بقایای فرآیند تشکیل منظومه شمسی ساخته شده اند. این اشکال، کوچک تر از آن هستند که گرانش بر رویشان تاثیر بگذارد.
اسپرینگمان می گوید برخی سیارک ها کمتر حالت کروی دارند چرا که با سیارک های دیگر برخورد کرده اند. عوامل دیگری نیز می توانند دخیل باشند. برای مثال سیارک های «بنو» و «ریوگو» تقریباً ساختاری لوزی شکل دارند. شکل آن ها از ویژگی های جغرافیایی شان نشأت می گیرد. آن ها بسیار متخلخل و پر منفذ هستند و نیروهای دیگری غیر از گرانش یا اصطکاک، نظیر نیروی واندروالسی، روی آن ها تاثیر می گذارند. نیروی واندروالسی بر روی خود ذرات تاثیر می گذارد و ذرات را به صورت مجزا به هم جذب می کند. دانشمندان حدس می زنند که این دو سیارک به این خاطر لوزی شکل هستند که سرعت چرخش شان متأثر از نحوه ی جذب و گسیلِ تابش خورشید است.
در مورد دنباله دارِ «چوریوموف-گراسیمنکو» نیز گفته می شود که شکلش شبیه اردک پلاستیکی است. دنباله دارها اشکال عجیب و غریب دارند. یک دلیلش اندازه شان است و دلیل دیگر این که اغلب از انواع یخ درست شده اند.
وقتی دنباله دارها به خورشید نزدیک می شوند، این یخ مرحله ی مایع را رد می کند و مستقیماً تبدیل به گاز می شود و به طور موقت اتمسفری را دور دنباله دار به وجود می آورد که کُما (گیسو) نامیده می شود. این گازها هستند که می توانند انواع و اقسام شکل ها را به وجود بیاورند.