اخبار داخلی رسانه بررسی حال و آینده رشته ارتباطات در افغانستان در عصر طالبان

عطنا , يكشنبه 12 تير 1401

بررسی حال و آینده رشته ارتباطات در افغانستان در عصر طالبان

ارتباطات در افغانستان مانند هر رشته‌ای، فراز و فرودهای خودش را دارد. این رشته از شروع پیدایش خود، گاهی مورد حمایت سازمان های دولتی بوده، گاهی هم توجه کمتری به آن صورت گرفته است.

هدایت الله غیاثی- با فروپاشی رژیم طالبان و روی کار آمدن دولت موقت به رهبری حامد کرزی در سال 2001 میلادی، و تصویب قانون اساسی و قانون رسانه های همگانی دوره جدیدی در روزنامه نگاری و ارتباطات افغانستان آغاز شد که رسانه های ارتباطات جمعی و روز نامه های بی شماری در کشور همواره به نشر می رسید. در جنب این وسایل ارتباطی، مجلات و نشر کتب رونق بیشتر نمود. نویسندگان و هنرمندان از خاک وباد فراموش شده جسته به دنیای امید داخل شدند و زمینه رشد برای نویسنده گان هنرمندان و فرهنگیان مجدداً مساعد گردید. تا اینکه افغانستان دارای این بستر فعال برای رسانه ها، آزادی بیان و ارتباطات باشد.
گفتگو با تعدادی از خبرنگاران و کارشناسان ارتباطات در افغانستان، دیدگاه آنان درمورد حال و آینده وضعیت رشته ارتباطات در افغانستان را نشان می دهد:
ارتباطات در افغانستان مانند هر رشته‌ای، فراز و فرودهای خودش را دارد. این رشته از شروع پیدایش خود، گاهی مورد حمایت سازمان های دولتی بوده، گاهی هم توجه کمتری به آن صورت گرفته است. اما در دو دهه اخیر، این رشته مورد توجه فراوان سازمان های دولتی و غیردولتی قرار گرفته است.
از سال 1380 و بعد از ایجاد حکومت موقت و حضور نیرو های ناتو در افغانستان، بعد از آن در مدت 20 سال که به اسم دو دهه دموکراسی ویا دو دهه اوج شگوفایی و روشنایی مطبوعات در افغانستان از آن یاد میکنند، وضعیت فعالیت های رسانه ای و ارتباطات خیلی خوب بود و نتایج چشم گیری داشت که حتی در رده بندی های جهانی در این عرصه از لحاظ آزادی بیان افغانستان از جایگاه ویژه ای برخوردار بود، اما این آزادی بیان با خون هزاران جوان افغانستانی رنگین بود که متاسفانه در این مدت بدترین کشور برای فعالیت های خبرنگاری بوده است، از جمله میتوان به حمله های انتحاری بر مجموعه های ارتباطات جمعی دراین کشور اشاره نمود که این ارتباطات شامل کارمندان رسانه ها نیز میباشد نمونه بارز آن حمله به موتر حامل کارمندان تلوزیون طلوع و طلوع نیوز در سال 1398 در کابل افغانستان بوده است.
لذا نتیجه میگیریم که بیشترین ترور و حملات انتحاری بر خبرنگاران در افغانستان صورت میگرفت و این باعث قربانی شدن تعداد زیادی از خبرنگاران گردیده است با وجود تمام این محدودیت ها و فشار ها رسانه های آزاد افغانستان و دست اندرکاران رسانه ای توانسته بودند فضای مناسبی را برای آزادی بیان ایجاد کنند. اگر قانون دسترسی به اطلاعات در نظر گرفته شود، مشاهده خواهیم کرد که قبل از طالبان افغانستان دارای بهترین قانون دسترسی به اطلاعات در سطح جهان بوده که در رده های اول و دوم قرار میگرفت. بعد از بدست گرفتن قدرت از طرف طالبان، متاسفانه نظام و تمام ساختار هر اداره و ارگان از هم پاشید. اکثریت کارکنان ترک وظیفه ویا شغل و کشور کردند که البته به دلایل مختلفی حاضر به بازگشت نبودند و از این لحاظ تمامی ارگان ها و اداره های رسمی با یک خلاع ارتباطی مواجه شدند که این ناشی از نبود اشخاص با تجربه و یا اشخاصی بود که با فنون ارتباطی آشنایی داشتند. حکومت طالبان وضعیت خبرنگاری، کار خبرنگاری و ارتباطات را به مشکل مواجه ساخته است و طالبان فعلا در استدیوها، مدیریت برنامه های تلویزیونی، رسانه های چاپی، رادیو ها وغیره... را سانسور دارند و به نفع و سود خویش سوق و سو میدهند که با تحدید محتوای آنرا دستکاری و تغییر میدهند که این عمل طالبان افغانستان را دوباره به یک تاریکی فرو برده و همان تاریخ 5 ساله طالبانی دوباره احیا شده است و دقیقا معلوم است که وضعیت ارتباطات درهم و درگون است.
رشته ارتباطات هرچند نوپا بود و برخی دانشگاه‌های ملی در افغانستان طی چند سال اخیر این رشته را راه اندازی کرد؛ اما با آن‌هم از رشد خوبی برخوردار بود. اولین بار در سال 1384 در دانشگاه‌های کابل و هرات این رشته راه اندازی شد، بعد به ‌مرور زمان سایر دانشگاه‌ها ( دانشگاه بلخ، البیرونی و دانشگاه‌های خصوصی) این رشته در قالب دانشکده و دپارتمنت راه اندازی کردند. متاسفانه در این اواخر رشته‌ ارتباطات از وضعیت خوبی در افغانستان برخوردار نیست. بسیاری از کادرهای علمی دانشگاه‌ها پس از سقوط نظام جمهوریت افغانستان را ترک کرده و به کشورهای دیگر پناهنده شدند. به‌ طور مثال، از دانشگاه کابل، 6 کادر علمی رشته ارتباطات و خبرنگاری از دانشگاه هرات 12 کادر علمی، از دانشگاه البیرونی 4 کادر علمی کشور را ترک کردند. اکثر این کادرهای علمی دارای مدارک تحصیلی کارشناسی ارشد و‌ دکترا از کشورهای بیرونی بودند که با این وضع چشم انداز آینده رشته ارتباطات را حد اقل تا زمانی‌ که طالبان بر افغانستان حاکم اند، نمی‌توان بهتر پیش‌ بینی کرد. در کنار رفتن کادرهای علمی از کشور، رفتار گروه طالبان با خبرنگاران و‌ کارکنان رسانه‌ها، دانشجویان ارتباطات و فارغان آنرا از این رشته دل‌سرد وبی میل کرده است.
طالبان، خبرنگاران را هنوز هم به‌چشم دشمن می‌نگرند، آنان را شکنجه‌ و حبس می‌کنند و آزادی بیان در افغانستان کاملا از بین رفته و دیگر کسی نمی‌تواند صدای خود را بلند کند.